SANGIOVESE, MONTALCINO, GROSSO, NOBİLİ, PRUGNOLO GENTİLE, CHIANTI, RİSERVA, SUPER TUSCON;GEZİ İLERLEMEYE BAŞLADIKÇA DOSTLARIMIN İSTER İSTEMEZ KAFASI KARIŞIYOR. GELİN BİR DAHA BAKALIM EN İYİSİ; NE NEDİR?
Hava yine pırıl pırıl. Siena’dan yola çıktığımızda yol bilgisayarı Montalcino’ya 42 km gösteriyor.Tabanı dar ikizkenar üçkeni düşünürsek; tepede Siena, güneybatısında Montalcino ve güneydoğusunda Montepulciano var.
Esmerciklerin (brunello) diyarı Montalcino’da yaklaşık 6000 kişi yaşıyor. Yüksek Monte Amiata eteğindeki Montalcino’nun rakımı 567 metre . Bu ortaçağ kasabasına vardığımızdaki ilk durağımız Bar Alle Logge. Mükemmel espresso ve capuccino’larımızı yudumlayarak başlıyoruz güne. Ardından Montalcino kalesine çıkıp yeşil tepecikler, bağlar, dar yollar, şatolar ve uzun yeşil selvilerden olu
şan inanılmaz Toscana manzarasını seyrediyoruz. Sırada San Giovanni kulesi ve 14. yüzyılda yapılmış Duomo (katedral) var. Dik dar sokaklar, merdivenler derken biraz soluklanmak için ana meydan Piazza del Popolo’da Caffe Fiaschetteria’da soğuk ‘prosecco’larımızı yudumluyor ve ‘hayatta olduğumuza şükrediyoruz’.
Toscana’daki en sıcak bölgedir Montalcino. Bu nedenle hem Chianti hem de Nobile di Montepulciano’dan 7-10 gün önce hasat yapılır. Kuzeye bakan yamaçlardaki bağlar nispeten serin olduğundan daha aromatik şaraplar verirken güneyli yamaç bağları daha güçlü ve kompleks şaraplardır. Chianti (41.500 dönüm) ile karşılaştırıldığında Montalcino’da bağ alanları oldukça küçüktür ve sadece 3100 dönüm kadardır. Toprak kireçli, killi, şistli ve küçük taşlıdır. Yükseklik, bağın yönü, toprak yapısı gibi farklılıklar değişik Brunello’lar doğurur. O 
nedenle alt zonları bilmek pratik yarar sağlayabilir.
Castelnuovo dell Abate yolu üzerinde, Montalcino’ya sadece 9 km mesafedeki, Gregoryan ilahilerde bahsedilen Romanesk manastır Sant Antimo’ya uğruyoruz. Doğayla bütünleşmiş Sant Antimo Abbey ile tadım yapacağımız Uccelliera (+39 0577 835729, anco@uccelliera-montalcino.it) komşu. Bizi şaraphanenin sahibi Bayan Cortesi ve yöneticisi Agnes Koch karşılıyorlar. Andrea Cortesi ne yazık ki şehir dışında. Uccelliere’nin İtalyanca anlamının ‘kuş evi’ olduğunu söylüyorlar. Tam bir butik üretici, bağları sadece 6 hektar. Önce bağları geziyor ardından şaraphane ve kavı inceliyoruz. Sıra tadımda, tüm ürünlerini tadıyor ve notlar alıyorum. Rossa di Montalcino (DOC), Brunello di Montalcino (DOCG) ve nihayet %70 Sangiovese %20 Merlot %10 Cabernet Sauvignon kupajı olan Rapace (IGT) tam not alıyor bizden..jpg)
Brunello di Montalcino, Sangiovese’nin grosso diye isimlendirilen klonundan yapılır. Önceleri farklı üzüm sanılan Brunello’nun Asma Çeşit Bilim (amphelograpy) Komitesi tarafından 1885’de aynı üzüm olduğu saptanmış. O dönemde önce Clemente Santi isimli bir bağcı yıllandırmak amacıyla Sangiovese’nin kaliteli klonlarını ayırmaya çalışmış nihayet oğlu Ferruccio Biondi-Santi 1888’de büyük fıçılarda neredeyse 10 yıl dinlendirdiği Brunello di Montalcino’yu piyasaya vermiş. Montalcino’da Brunello %100 Sangiovese demektir. Nihayet 1980 yılında Brunello Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG) olarak kaydedilmiştir. Bugün bölgede 200 civarında üretici yılda yaklaşık 330.000 kasa şarap yapmaktadır. Bunların arasında Argiano, Altesino, Poggio Antico, Casanova di Neri, , Mastrojanni, Uccelliera, Banfi, Frescobaldi ve Biondi Santi sayılabilir. Bölge, 2008 yılında bir sarsıntı geçirmiş ve 2003 rekoltesine belirtilmeden Cabernet Sauvignon ve Merlot katmakla suçlanmıştır.
Agnes Koch övünçle şık bir şişe getiriyor. Bu bir Brunello di Montalcino 2006. Robert Parker’ın 96 puanlık tadım notuyla birlikte içiyoruz; ‘’siyah kiraz, tütün, tütsü, kuru çiçek ve mineral aromalarına damakta yine tütün, meyankökü, mentol ve balsamik tatlar kompleksite ekleyerek katılıyor. Bitişi dolgun, dokulu ve uzun.’’ Ayrılmak üzereyken öğle yemeğini birlikte yeme teklifine hayır diyemiyoruz. Andrea’nın 80 yaşlarındaki annesi bize mükemmel bir ‘’Spagetti Bolognese’’ yapıyor, sofrada Toscana salamı (Salumi Toscani), pecorino peyniri ile kendi ürünleri erken hasat sızma zeytinyağı ve ev yapımı cevizli ekmek de var. Yemeğe Uccelleria Brunello di Montalcino eşlik ediyor, Grappa di Brunello ise taçlandırıyor.
Montalcino mutfağı Toscana’nın genelinden çok farklı değil. Yaban domuzu, tavşan, sülün, beç tavuğu, fasulye, sosis, makarna çeşitleri önde gelen ve Brunello di Montalcino’ya eşlik eden seçenekler arasında sayılıyor.
Brunello uzun bir maserasyonu takiben fermantasyon ve geleneklere göre 3 yıl büyük Sloven fıçılarda (botte) dinlendirilir. Fransız meşe fıçıdan vanilya etkisini alan üreticiler olduğu gibi kısa bir süre barikte tutup ardından uzun botte yıllandırması yapanlarda bulunmaktadır. Son olarak 1998 yılın
da kabul edilen kurallara göre Brunello 2 yıl fıçı ve en az 4 ay şişeden sonra piyasaya verilmektedir. Üreticilere rahat nefes aldırmak için başka bir kategori oluşturulmuştur. DOC olan Rosso di Montalcino’da %100 Sangiovese’dir ancak 6 ayı fıçıda olmak koşulu ile bir yıl sonra piyasaya verilirler.
Rakım, kuru iklim ve zor koşullar Brunello di Montalcino’yu güçlü, gövdeli ve tanenli yapar. Genel olarak böğürtlen, ahududu, siyah kiraz, deri, çikolata ve menekşe aromaları öndedir. Asit genelde yüksektir, sıcak iklim yüksek şeker ve alkolü hazırlar.
Montalcino’dan 50 km kadar güneybatıda Grosetto, Maremma’da 500 hektarlık arazisinde 60 hektar bağdan gelen üzümlerinden ortaçağ kalesi Castello di Montepo’da butik şarap üreten Jacopo Biondi Santi ile İstanbul’da tanışmamızdan bahsettim dostlarıma yolda. Biondi Santi’ler oldukça bilinen bir Brunello ailesi. Jacopo’nun büyük-büyük dedesi Clementi Santi 1800’lerin ortasında Sangiovese’nin kimi klonlarını izole ederek daha iyi yıllandırılabiliceği bir şarap yapmaya gayret etmiş. Bugün bu klon BBS 11 (Brunello Biondi Santi 11) olarak biliniyor. Kısaca Sangiovese Grosso’nun bir alt klonu. Jacopo’nun Maremma’da ürettiği %100 BBS 11’lerin en ünlüsü Sassoalloro. Birlikte yaptığımız tadımda bu son derece şık giyimli İtalyan’ın işine ne kadar aşkla bağlı olduğunu şarabı ile ilgili kelimeleri özenle tek tek seçmesinden anlamıştım.
Montepulciano’ya giderken Pienza’ya uğramamazlık etmiyoruz. Piazzo Pio’da bir kafeye oturuyoruz. Karşımızda Duomo, sol yanımızda Il Palazzo Comunale (şehir sarayı) var. UNESCO Dünya Mirası listesindeki bu ortaçağ kasabasının bu denli düzgün mimari alt yapıya sahip olmasının nedeni Papa III:.Pius’un 1405 yılında burada doğmuş olması. Onun desteği ile Floransa’lı mimar Bernardo Gambrelli kasabayı planlamış. Kahvelerimizi içip tekrar Montepulciano için yola çıkıyoruz. Siena’nın güney doğusundaki bu Rönesans kasabasında ana meydana giden ‘Corso’ sokağındaki sanat galerilerini ziyaret ediyoruz.
Vino Nobile di Montepulciano Montalcino’dan kısa bir süre sonra aynı yıl DOCG statüsü almıştır. Üzümlerine Prugnolo gentile ismi vermekle birlikte bunun da aslen bir Sangiovese klonu olduğu 
gösterilmiştir.
Bir ‘Nobile’ minimum %80 Sangiovese’dir. Kalan %20 Canaiolo Nero ve Mammolo olarak kupajlanır. İki yıl büyük Sloven fıçıları takiben 6 ay şişede dinlendirilir. ‘’Riserva’’ olanlarda fıçı süresi 3 yıl ve şişede dinlenme 1 yıldır. Aynen Montalcino’da olduğu gibi 3-6 ay fıçıyı takiben 6 ay şişede dinlendirilen Rosso di Montepulciano satışa erken sunulma alternatifidir. Kimi üreticiler Sangiovese ile Cabernet Sauvignon, Merlot, Shiraz kupajları yaparak IGT kategorisinde Super Tuscon’da denemektedir.
Bu kez kasabanın hemen eteğinde şaraphane ve bağları olan Azienda Agricola Dei’ı (+39578716878, www.facebook.com/pages/Azienda…DEI/110161835732281) ziyaret ediyoruz. Yaklaşık 100 hektarlık arazilerinin 55 hektarı bağ. Dede Dei ilk parseli almış. Ardından 
baba Glauco Dei araziyi genişletmiş. Aile İtalya’nın en büyük traverten madenlerine sahip. Aslen mühendis olan Glauco Dei ile mimar Alessandro Bagnoli, gördüğüm en enteresan kava imza atmışlar. Bir salyangozun sırtında taşıdığı evi formatında bir yapıyı eğimli arazide toprağa gömmüşler, eğimli açık tarafı devasa cam yapmışlar. Kavda her yer traverten. Yukardan en yüksek noktadan kava salyongozun hareleri misali döne döne iniliyor. Kavı gezdikten sonra Glauco’nun kızı Maria Caterina ile tadım yapıyoruz. Artık Dei onun yönetiminde. Tipik bir etrükslü fenotipine sahip, geniş siyah gözler, büyük kemerli ama duvar gibi düz bir burun ve büyük bir iddia. Herşeyiyle ben iddialıyım diyor. Bunu şaraplarına da yansıtıyor. Dei Vino Nobile di Montepulciano (DOSG) vişne ve siyah erik aromalı, güçlü gövdeli ancak yumuşak bitişli entegre bir şarap. Bossona isimli Riserva’ları %100 Sangiovese. Olgun meyve, menekşe, tütün ve kakao aromaları ile giden burnu, güçlü, kompleks ama zarif bir damak ile uzun ipeksi bir bitiş süslüyor. Santa Catharina IGT olan bir Super Tuscon. %30’ar Sangiovese, Cabernet Sauvignon, Syrah ile %10 Petit Verdot. Çok güçlü, tam gövdeli, burunda ahududu, böğürtlen, siyah çikolatayı, damakta kompleks, yumuşak, dengeli tanenler ve uzun meyvemsi bir bitiş tamamlıyor. Tadımın bana göre yıldızı. Ne yazık ki sadece 5000 şişe üretilmiş. Şarap sohbeti arttırıyor, Caterina’nın müzik eğitimi aldığını öğreniyoruz ve bize bir CD’sini hediye ediyor. Yolda damaklarımızda ‘Nobile’, kulaklarımızda Caruso, Ancora Ancora ya da Summertime, dinleyerek gidiyoruz.
Genelde siyah erik, badem, menekşe, tütün, kakao ve vişne aromaları olan, yüksek asitli, tam gövdeli yıllanabilen şaraplardır ‘Nobile’ler. Bir iddiaya göre 17 ve 18. yüzyıl aristoklarının tercihi olduğundan ‘Nobile’ ismi verilmiştir. Öte yandan kayıtlarda bu ismi ilk kez 1930 yılında Adamo Fanetti kullanmıştır. Yaklaşık 30 ton ürettiği şarabının şişesini bu isim altında 2 italyan ‘lire’sine satmış ve büyük bir başarı kazanmıştır.
Bölgenin en büyük üreticilerinden Banfi’ye (+39 0577 877524, reservations@banfi.it ) akşam yemeği için uğruyoruz. Oldukça kalabalık, her ülkeden turistler var. Yarım daire arkların taşıdığı taş yapıyı masif ahşap masalar ve bar süslüyor. Önce ortaya Toscana peynir ve salam tabağı söylüyoruz (Selezione di salumi toscani, Selezione di pecorini toscani). Ardından Tagliata di Chianina, porcini mantarlı Fusilli del Castello. Yemeklerimize 2007 Banfi Poggio alle Mura, Brunello Di Montalcino DOCG Riserva eşlik ediyor. %100 Sangiovese olan şarap derin yakut renkli hafif reçelsi tonlar, kakao, kahve ve balsamik tuşlar ile zengin bir buruna sahip. Son derece güçlü ve bir o kadar da dengeli. Sabahtan beri yirmiye yakın şarap tatmamıza rağmen hala albenisini konuşturuyor.
Gecenin sonuna doğru ekip soran gözlerle bakmaya başlıyor; ‘’sabah kaçta kalkacağız?’’ diye. İkiletmiyor, cevaplıyorum; ‘’gevşemek yok, yarın büyük gün, muhteşem Super Tuscon’ları tatmaya Bolgheri’ye gidiyoruz’’.
NOTLAR
——————————-
ÜZÜM
Hepsi aynı; Sangiovese, ancak farklı klonları
Chianti Montalcino Montepulciano Maremma
Sangiovese Sangiovese grosso Prugnolo gentile BBS 11
CHIANTI: En az %75 Sangiovese En az %12 alkol En az 7 ay fıçı
SUPERIORE CLASSICO RESERVA
Geniþ Chianti bölgesi Dar Chianti alt bölgesi %12,5 alkol ve 27 ay fıçı
Arezzo, Florence,Pisa,Siena Chianti’nin kalbi, Gallo Nero
Florance Siena arasý,
Castellina, Gaiole, Greve, Radda
