Gelmez Oldu Artık Ünye Şarabı, Karadeniz’in kokulu çilek kokulu üzümün ilk Bozcaada’da Haşim Yunatçı’dan duymuştum. Dedesinin bu üzümden bahsettiğini konuştuğumuzu hatırlıyorum… O zamandan beri hep aklımın bir köşesinde gezinip durdu, Karadeniz’in çelik kokulu üzümü…Sanırım her şeyin bir zamanı var. Karadeniz’in meşhur İzabella üzümüyle tanışmayı beklerken, Ünye’nin bir zamanlar büyük bir şarap bölgesi ve Hırtarıç üzümünden yapılan şaraplarının bir zamanlara çok ünlü olduğunu öğrendim… Birileri bu toprakların güzelliklerini unutturmak, yok saymak istese de ülkemizin tarihine toprağına seven insanlar oldukça gerçekler her zaman gün yüzüne çıkacak… Hüseyin Şen’de bunlardan biri…
Yine bir tesadüf sonucu Ünye’de şarap yapıldığını kendisi hiç şarap içmese de Ünye’de şarapçılığı yazan, araştıran Ünyeli yazar, şair Hüseyin Şen’in unyezile sitesinden öğrendim. Hüseyin Şen Ünye’nin tarihinde olan üzüm ve elmadan yapılan şarabın yapıldığı öğrendiği günden beri Ünye şarabını izini sürmüş. Bizans Krallarının şarabının, bir zamanlar Fransa’ya da bilen satıldığını izini sürmüş… Ünye’nin güzel tarihini araştırıp yazarken, Ünye şarabının da tarihini ve Ünye ekonomisine katkısını belgeleriyle ortaya çıkarmayı başarmış… Tarihte güçlü şarapla güçlü ekonomiye sahip olan Ünye’nin bugünde aynı potansiyele olan inancıyla; Ünye’nin güçlenmesi ve zenginleşmesi için şehrin girişimcilerini göreve çağırıyor. Yüz yıllardır dünyaca ünlü olan Ünye şarabı’nı, haydi yenide üretin… Hüseyin Şen’in yazmaya başladığı Ünye Şarabı’nın hikâyesini, araştırmacı yazar Yaşar Karaduman ve M.Ufuk Mistepe’nin yazdıkları sayenden tanımış ve tanışmış olduk… Yaşadığı toprağı seven, yaşadığı toprağı araştıran okuyan bu güzel insanların, Anadolu’da daha çok olduğunu ümit ediyorum ve onlar sayesinde öğreneceğimiz daha çok zenginliklerimizin olduğunu biliyorum…
1453’de İstanbul alındığında, Bizans İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’da, fetih sonrası biraz değişen, yaşam ve ticaret sonucu; Ünye’nin şarapları da İstanbul’a gelmez olmuş. O dönem İstanbul meyhanelerinin de aranan şaraplarında olan Ünye Şarabı’nın gelmeyişi sevenlerini pek üzmüş… Hatta hayatlarında, kadehlerinden Ünye şarabını yokluğuna üzülen, Bizanslı şarap severler, şairler “Gelmez oldu artık Oney`in şarapları” dizeleriyle, Ünye şarabına olan özlemlerini anlatmışlar…
Ünye tarihi ve şarap ilişkisi çok uzun ve derin konu ama bir gerçek var ki oda zamanında Ünye ve çevresinde çok iyi şaraplar yapılmış. Son şaraphane maalesef 1936 yılında kapanmış. Ünye’ye ilk fotoğrafçı dükkânını açan Ahmet Hüseyin ŞEN’ in çektiği ve “ÜTSO 1923 – 1933 İktisadî Hareketleri” adlı kitabın 20. sayfasında ‘Ünye`nin Meşhur Üzümünden Şarap Yapan Müteşebbis Bir Türk Gencinin Şarap İmalâthanesi’ne ait fotoğrafa o günlerden günümüze ulaşan az sayıda belgeden biri… Şaraphaneye ait cam damacanalarında günümüze kadar geldiğini araştırmacılarımız yazmış… Keşke bu son kalan eserler bir müze’de değerlendirilse…
Ünye’nin neredeyse tüm adları üzüm, üzüm bağı, şarap, üzümü bol olan yer, anlamına geliyormuş. Bağlarbaşı,Bağbaşı Tepesi, Koruklu Köy, , Ünye Şarap tarihinde öne çıkan bölgeler…Gelelim Ünye şarabını bu kadar ünlü yapan Ünye üzümlerine. Üç farklı üzümden bahsediliyor. Birincisi, muhacir üzümü,Batum üzümü olarak da bilinen çilek kokulu, kalın kabuklu, kabuğu et kısmında kolay ayrılan İzabella üzümü. Bu üzümün Gürcistan’dan göçler sırasında getirildiği tahmin ediliyor. İkincisi ki benim anladığım gerçek Ünye üzümü olan ve İzabella üzümüne akraba daha geç hasat olan Hırtarıç (hırtariş, hırtarıs) Üzümü. Ermenice kökenli olan Hırtarıç, sert ve kaba anlamına geliyormuş… Bu iki kırmızı üzüm dışında pek bilinmeyen kokulu beyaz üzümden bahsediliyor ki onun ismine de cismine de pek rastlamasam da okuduğun bazı yazılarda geçen Kuzay Muskatı (Kuzey Misketi) olduğunu tahmin ediyorum… Umarım gelmeyen, unutulan Ünye şarabı tekrar gün yüzene çıkar ve kadehimizdeki yerini alır… Bu hüzünlü hikâyenin tek keyifli yanı ise fındık bahçelerini tamamen yenilmeyen üzümlerin, halen Ünye’de yetişiyor, çarşı pazar da satılıp ve bazı evlerde halen şarap olarak yapılıyor olması…
Kadehinizden sevdiğiniz şarap eksik olmasın…
